Pytanie: Słyszałem, że nastrojem Prabhupady jest sakhjarasa (sakhya-rasa, nastrój przyjaźni), tak jak w przypadku sakhi (sakha, przyjaciel) Subali. Czy Prabhupada powiedział to osobiście, czy jest to tylko ogólna opinia? Jeśli to prawda, czy stanowi to utrudnienie dla jego uczniów w madhurjarasie (madhurya-rasa, nastrój miłości małżeńskiej)?
Odpowiedź: To ogólna opinia, ale niebezpodstawna. Śridhara Maharadża uważał, że Prabhupada ma upodobanie do sakhjarasy wynikające z jego własnych uczuć bądź z szacunku do Nitjanandy Prabhu, którego był pełnomocnikiem. Jeśliby przyjąć tę drugą ewentualność, mógł on skrywać nastrój madhurji.
Część uczniów Prabhupady może postrzegać go jako zwolennika Subali. Jeśli nastrojem guru jest mańdżaribhawa (manjari-bhava, uczucie młodych pasterek), może on również obdarzać sakhjabhawą (sakhya-bhava, uczucie przyjacielskie), przez co różni uczniowie mogą widzieć w nim przejaw takich czy innych mocy Kryszny.
Nie jest problemem, jeśli nastrojem twojego guru jest sakhjarasa. Trudno obecnie znaleźć mistrza duchowego, który miałby upodobanie do którejś z ras. Sakhjarasa jest wysoce kompatybilna z madhurją, zwłaszcza miłość Subali. Subala to prijanarmasakha (priya-narma-sakha, przyjaciel w rozrywkach miłosnych). Jego uczucie jest mieszanką przyjaźni oraz miłości małżeńskiej, z przewagą tej drugiej. Rupa Goswami nazywa miłość Subali sakhibhawą (sakhi-bhava, uczucie przyjaciółki). Podczas gdy dziewczęta mańdżari opiekują się Radhą w jej niedoli rozłąki, w analogicznej sytuacji Subala wraz z innymi chłopcami pocieszają Krysznę, gdy ten nie widzi swojej ukochanej. W Czajtanjaczaritamrycie widzimy, że Czajtanję Mahaprabhu czasem podtrzymywał na duchu Ramananda Raja właśnie tak, jak we wradżalili czynił to Subala w stosunku do Kryszny.
Siddhaguru (siddha-guru, tu: guru objawiający uczniowi jego duchową postać) przejawiający sakhibhawę Subali (uczucie, które z natury nie predysponuje do współzawodnictwa z Radhą) jest zatem bardzo kompetentnym przewodnikiem dla osoby, która odnajdzie swoją wieczną służbę w mańdżaribhawie dla Radhy. Może się jednak zdarzyć, że w dłuższej perspektywie skieruje on swojego ucznia do sikszaguru (śiksa-guru, guru udzielający nauk), który uosabia nastrój mańdżari.
Pytanie: Czy mógłbyś, proszę, wyjaśnić doniosłość uczęszczania na mangalarati (mangala-arati, poranne czczenie)?
Odpowiedź: Dla praktykującego czyli sadhaki (sadhaka) ceremonia mangalarati symbolizuje przebudzenie do pomyślnego kresu mrocznej ignorancji pogłębiającej się narodziny po narodzinach. Ceremonia mangalarati jest odpowiednikiem niśantalili (niśanta-lila, zabawy u kresu nocy) Radhy i Gowindy – końca (anta) snu (niśa). Spaliśmy przez wiele narodzin, lecz zostaliśmy wezwani przez swojego Guru, aby się z tego snu obudzić i służyć Radhsze oraz Gowindzie w chwili, gdy oni sami budzą się ze snu w świecie swoich wiecznych zabaw. Wiśwanatha Czakrawarti Thakura stwierdza, że śpiewanie chwał naszego Śri Guru o brahmamuhurcie (brahma-muhurta, świt) gwarantuje nam osiągnięcie Wryndawany.
Mimo pomyślnego wpływu mangalarati na sadhakę, pod pewnymi względami ceremonia ta jest niepomyślna dla siddhy (siddha, osoba, która osiągnęła duchową doskonałość), który wie, że koniec nocy przynosi rozłąkę Radhy i Gowindy. Gdy wieści o nastaniu tej pory oraz wschód słońca budzą boską parę, muszą oni – każde osobno – powrócić do swoich domów. Zobaczcie, jak gopi (gopi, pasterka) z Wradży przewróciły Wedy do góry nogami!
Pytanie: Czy Czandrawali jest jedną z ośmiu gopi? Jaka jest jej pozycja?
Odpowiedź: Tak. Jest ona główną konkurentką Radharani, a zarazem emanacją niej samej. Ona oraz inne gopi reprezentują aspekty pełni miłości Radhy do Kryszny. Potrzebne są po to, by wydobyć tę pełnię w jej różnorodnych przejawach. Bez gopi-konkurentki, Kryszna nie mógłby smakować transcendentnej zazdrości Radharani.
Pytanie: Dlaczego Kryszna nie ożenił się z Radhą?
Odpowiedź: Dżiwa Goswami stwierdza, że są oni małżeństwem w nieobjawionych zabawach aprakata (aprakata, nieprzejawiony) dla podkreślenia siddhanty (siddhanta, doskonała konkluzja), zgodnie z którą wszystkie dusze należą (swakija, svakiya, przynależny do kogoś/czegoś) wyłącznie do Kryszny. Poza tym, miłość osób stanu wolnego uważana jest za słodszą. Po to, by Kryszna mógł zasmakować tego uczucia w zabawie prakata (prakata, przejawiony), Paurnamasi (Jogamaja), pod pretekstem względów astrologicznych nie dopuściła do zaślubin Radhy i Kryszny, choć na osobności zapewniała wszystkich zainteresowanych, że Radha właściwie nie wyjdzie za mąż za nikogo innego. Wisznuici gaudija omówili to bardzo szczegółowo na przestrzeni wieków: parakijabhawa (parakiya- bhava, miłość osób stanu wolnego) sprawia Krysznie większą przyjemność, jest zatem najwyższą postacią dharmy.
Parakijabhawa istnieje zarówno w lili (lila, zabawy) będącej prakata, jak i tej aprakata. Nie ma jednak nic wspólnego z pozamałżeńską miłością zwykłych ludzi poza tym, że owo skrywane uczucie zawiera elementy ekscytacji i ryzyka, wnoszące do miłosnego związku dodatkowy element, który potęguje przeżywanie tego doświadczenia. Transcendentna miłość pozamałżeńska jest najwyższym wyrazem dharmy, ponieważ skupia się na Krysznie i przejawia z tym samym co jej doczesny odpowiednik nasileniem, niemożliwym do porównania z czymkolwiek. W spektaklu krysznalili miłość ta jedynie wydaje się zakazana, stwarzając przez to mistyczne, duchowe złudzenie, zgodnie z którym Radha nie należy do Kryszny – ku przyjemności ich obojga.
Pytanie: Jeśli Pan Czajtanja jest połączeniem Radhy i Kryszny, z czego wynika potrzeba pojawienia się Pandity Gadadhary?
Odpowiedź: Objaśniono, że Mahaprabhu jest Kryszną poszukującym bhawy Radhy. Nastrój ten egzemplifikuje Gadadhara Pandita, toteż znajduje się on u boku Mahaprabhu, by asystować mu w jego poszukiwaniach. Zgodnie z takim wyjaśnieniem, Gadadhara dobrowolnie przekazuje swoją bhawę Gaurandze.
Wytłumaczono także, że Kryszna skradł bhawę Radhy i pojawia się jako Mahaprabhu, połączenie Radhy i Kryszny. Gadadhara reprezentuje zatem to, co zostaje z Radhy po dokonaniu kradzieży jej nastroju przez Krysznę. Ani Radha, ani Kryszna nie pojawiają się podczas purnimy (purnima, pełnia księżyca), lecz kiedy jednoczą się jako Mahaprabhu, ukazują się w ten sposób na świecie podczas Purnimy w Nawadwipie. Gadadhara objawia się podczas nowiu i w takim samym dniu opuszcza świat. Nów oznacza brak księżyca. Gadadhara pojawił się także na ziemi przypominającej pustynię – wyschniętej i opuszczonej – w przeciwieństwie do porośniętego bujną roślinnością dorzecza Gangi w Nawadwipie.
Wszystkie te oznaki wskazują na stan, w jakim znajduje się Gadadhara. Odczuwa on pustkę. Pozostaje w nim bhawa Rukmini będącej emanacją Radhy w Dwarace. Zatem jego zewnętrzny nastrój w gauralili (gaura-lila, świat zabaw Kryszny Czajtanji) bardziej przypomina ten, który charakteryzuje gopi frakcji dakszina (daksina, prawoskrzydłowy) niż tych z frakcji wama (vama, lewoskrzydłowy). Jest skrajnie uległy. Nikt jednak nie kocha Gaurangi bardziej niż on. Toleruje mnóstwo złego traktowania ze strony Gaurangi, lecz nie może go opuścić. Owładnięty jest nieposkromioną potrzebą. On/ona pragnie odzyskać swoją bhawę od Kryszny. Najwznioślejszym ideałem wisznuizmu gaudija jest zjednoczenie Gaury z Gadadharą.
Pytanie: Natknąłem się na stwierdzenie: Krsna-nitya-brahmacari durvasa nirahari. Nie rozumiem jego znaczenia. Czy byłbyś uprzejmy je wyjaśnić?
Odpowiedź: Pochodzi ono z upaniszadu Gopalatapani. Znaczy: „Kryszna jest zawsze brahmaczarinem, Durwasa nigdy nie je”. Pierwszą część wypowiada Kryszna, drugą Durwasa. Śri Radha (Gandharwi) pyta Durwasę, jak ona i pozostałe gopi mają rozumieć te wypowiedzi po tańcu w rasalili (rasa-lila, taniec rasa, w którym Kryszna tańczył z wieloma gopi jednocześnie) z Kryszną oraz byciu świadkiem zaspokojenia przez Durwasę jego ogromnego apetytu.
Durwasa wyjaśnia w odpowiedzi, że ani wewnętrzny przewodnik, antarjami Kryszna (antaryami, wewnętrzny), obecny w materialnych pierwiastkach, ani dżiwatma (jivatma, dusza indywidualna) nie są podmiotami czerpiącymi przyjemność z interakcji tych pierwiastków. Są jedynie świadkami zjawisk zachodzących w sferze natury materialnej. Kryszna jest zawsze świadomy swojej pozycji, w tym wypadku bycia zadowolonym w sobie (atmarama, atmarama), zaś dusza (dżiwa, jiva) może tę prawdę o sobie urzeczywistnić. W wydającym owoc w postaci reakcji karmicznej poczuciu czerpania przyjemności z określonego przedmiotu w życiu doczesnym pośredniczy umysł, łącząc atmę (atma, jaźń) ze zmysłami oraz z doświadczeniem tego przedmiotu.
Wszystko dzieje się w umyśle. Zatrzymaj go, skupiając na Krysznie, a nie będziesz uczestniczyć w życiu materialnym, nawet jeśli innym będzie się tak wydawało.
[7 kwietnia 2000 r.]